Mô hình quản lý công mới là cụm từ mà nhóm các nước OECD sử dụng trong quá trình thực hiện chương trình cải cách của những năm 1970. Người đưa ra ý tưởng này là Thủ tướng Anh Margaret Thatcher và Tổng thống Mỹ Ronald Reagan. Mô hình quản lý công mới tiếp tục được bổ sung và phát triển trong những thập niên tiếp theo.
Việt Nam đang xây dựng nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa và cải cách hành chính nhà nước. Việc nghiên cứu mô hình quản lý công mới (New Public Management) ở các nước phát triển như Vương quốc Anh, Úc, Mỹ và một số nước trong Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế của các quốc gia giàu có (OECD) là rất cần thiết, thông qua đó có thể rút ra những bài học kinh nghiệm góp phần đẩy mạnh cải cách hành chính theo hướng hiệu lực, hiệu quả.
Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã chỉ rõ định hướng phát triển đất nước giai đoạn 2021 – 2030, một trong những định hướng đó là:
“Xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong sạch, vững mạnh, tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, vì nhân dân phục vụ và vì sự phát triển của đất nước. Tăng cường công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình; kiểm soát quyền lực gắn với siết chặt kỷ cương, kỷ luật trong hoạt động của Nhà nước và của cán bộ, công chức, viên chức. Tiếp tục đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, quan liêu, tội phạm và tệ nạn xã hội”.
1. Đặc điểm cơ bản của Quản lý công mới
1.1. Mục tiêu cao nhất của quản lý là kết quả đầu ra và hiệu quả thực hiện.
1.2. Quản lý công mới thúc đẩy cạnh tranh bình đẳng trong việc cung cấp dịch vụ công.
1.3. Quản lý công mới thực hiện quản lý trên cơ sở phân cấp, giảm thiểu cấp quản lý trung gian, tăng cường làm việc theo nhóm. Nguyên tắc chung là, một việc mà cấp nào quản lý, thực hiện tốt hơn thì giao cho cấp đó quản lý.
1.4. Mọi công chức và nhà quản lý trong mô hình Quản lý công mới cũng phải làm việc theo mục đích của mô hình này là đảm bảo kết quả tốt và hiệu quả thực thi cao.
2. Nội dung chính của Quản lý công mới
2.1. Xã hội hóa dịch vụ công và doanh nghiệp hóa các đơn vị sự nghiệp công (corporatization).
2.2. Quản lý theo kết quả đầu ra và năng lực thực hiện (result – oriented and performance based).
2.3. Trao quyền tự chủ cho các đơn vị cung cấp dịch vụ công (autonomization).
2.4. Cắt giảm chi phí và tinh gọn bộ máy quản lý nhà nước.
2.5. Phi tập trung hóa (decentralization)
3. Áp dụng Quản lý công mới
3.1. Việc quản lý mang nặng tính hành chính, quan liêu, kiểm soát chặt đầu vào như hiện nay đã gây nhiều khó khăn cho các đơn vị cơ sở, triệt tiêu tính sáng tạo và trách nhiệm giải trình. Đồng thời, phương pháp quản lý này cũng dễ dẫn đến tham nhũng, tham ô và giam dối (kiểu như hợp thức hóa chứng từ, hóa đơn). Mô hình quản lý công mới thực hiện quản lý dựa trên kết quả đầu ra và hiệu quả hoạt động thay vì quản lý theo qui trình sẽ trao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các đơn vị cơ sở.
3.2. Trong quá trình cải cách cần phải đẩy mạnh phân quyền theo chiều dọc, phi quy chế hóa, loại bỏ hàng rào hành chính không cần thiết.
3.3. Thực hiện xã hội hóa dịch vụ công, bao gồm cả tư nhân hóa, doanh nghiệp hóa các đơn vị sự nghiệp công.
3.4. Tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng và minh bạch. Xóa bỏ cơ chế “xin cho”.
3.5. Cải cách tài chính công theo hướng cấp phát theo chương trình dự án có mục tiêu, dựa trên cơ sở kết quả và hiệu quả hoạt động của năm trước, kết hợp với cơ chế giám sát, đảm bảo sự minh bạch chi tiêu.
Sau những năm thực hiện cải cách, ở nước ta tuy đã đạt được những kết quả nhất định nhưng nền hành chính vẫn còn bộc lộ nhiều yếu kém, bất cập.
Từ ý nghĩa và kết quả của mô hình quản lý công mới trên thế giới gắn với những nội dung cải cách hành chính ở nước ta hiện nay và một số bất cập, yếu kém đang hiện hữu trong nền hành chính nhà nước Việt Nam, việc nghiên cứu mô hình quản lý công mới là một nhu cầu khách quan, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc.
TS.Vũ Trường Sơn - Viện Đào tạo Sau đại học
