Các em sinh viên Y khoa Đại học Đại Nam thân mến!
Thầy cô rất cảm động khi biết với tinh thần “Đâu cần thanh niên có, đâu khó có thanh niên”, các em đã sẵn sàng tham gia vào mạng lưới “Thầy thuốc đồng hành” để góp phần dập nhanh dịch Covid- 19 trên địa bàn TP. Hà Nội. Trong bài viết này, cô muốn chia sẻ với các em một số thông tin về bệnh và các biện pháp phòng chống Covid –19, giúp các em có thêm kiến thức để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
Sau khi học môn vi sinh, các em đã biết Covid-19 là bệnh truyền nhiễm cấp tính thuộc nhóm A do vi rút SARS-CoV-2 gây ra. Vi rút này thường xuyên biến đổi tạo nên các biến chủng mới với khả năng lây lan nhanh hơn. Đến tháng 7 năm 2021, tại Việt Nam đã ghi nhận 07 biến chủng của vi rút SARS-CoV-2. Riêng trong đợt dịch từ ngày 27/4/2021 đến nay nước ta đã ghi nhận 03 biến thể là Alpha, Delta và Omicron, trong đó biến thể Delta có khả năng lây truyền cao hơn 50% so với biến thể Alpha, biến thể Omicron có khả năng lây truyền mạnh gấp 4 lần so với chủng gốc SARS-CoV-2 và gấp 2 lần so với biến thể Delta.
Bệnh COVID-19 lây truyền từ người sang người qua đường hô hấp. Thời gian ủ bệnh trong khoảng 14 ngày. Phần lớn người nhiễm vi rút SARS-CoV-2 không có biểu hiện lâm sàng. Đối với người mắc bệnh có triệu chứng thì biểu hiện lâm sàng rất đa dạng có thể từ nhẹ đến nặng như: sốt, ho, đau họng, người mệt mỏi, đau người, giảm hoặc mất vị giác, khứu giác; khó thở, có thể có viêm phổi nặng, suy hô hấp cấp và tử vong, đặc biệt ở những người có bệnh lý nền, người có bệnh lý mạn tính, người cao tuổi. Đến nay bệnh đã có vắc xin phòng bệnh nhưng chưa có thuốc điều trị đặc hiệu.
Để chẩn đoán xác định nhiễm covid – 19 phải dựa vào kết quả xét nghiệm SARS-CoV-2 dương tính.
Quy trình xét nghiệm chẩn đoán covid -19:
Các biện pháp phòng chống covid – 19 gồm:
Thực hiện 5k và tiêm vaccine:
Định nghĩa và điều kiện cách ly tại nhà đối với F0 và F1
F0
Ca bệnh nghi ngờ
- Là người tiếp xúc gần (F1) và có ít nhất 2 trong số các biểu hiện lâm sàng như sốt; ho; đau họng; chảy nước mũi, nghẹt mũi; đau người, mệt mỏi, ớn lạnh; giảm hoặc mất vị giác; giám hoặc mất khứu giác; đau, nhức đầu; tiêu chảy; khó thở; viêm đường hô hấp.
- Là người có yếu tố dịch tễ (không bao gồm F1) và có ít nhất 2 trong số các biểu hiện lâm sàng như trên.
- Là người có kết quả xét nghiệm nhanh kháng nguyên dương tính với virus SARS-CoV-2.
- Người có yếu tố dịch tễ (không bao gồm F1) là người có mặt trên cùng phương tiện giao thông hoặc cùng địa điểm, sự kiện, nơi làm việc, lớp học... với ca bệnh xác định (F0) đang trong thời kỳ lây truyền.
- Người ở, đến từ khu vực ổ dịch đang hoạt động.
Ca bệnh xác định (F0) là một trong số các trường hợp sau:
- Là người có kết quả xét nghiệm dương tính với virus Sars-CoV-2 bằng phương pháp phát hiện vật liệu di truyền của virus (PCR).
- Là người tiếp xúc gần (F1) và có kết quả xét nghiệm nhanh kháng nguyên dương tính với virus Sars-CoV-2.
- Là người có kết quả xét nghiệm nhanh kháng nguyên dương tính 2 lần liên tiếp (xét nghiệm lần 2 trong vòng 8 giờ kể từ khi có kết quả xét nghiệm lần một với virus Sars-CoV-2 và có yếu tố dịch tễ (không bao gồm F1).
Sinh phẩm xét nghiệm nhanh kháng nguyên với virus Sars-CoV-2 phải thuộc danh mục được Bộ Y tế cấp phép. Xét nghiệm nhanh kháng nguyên do nhân viên y tế thực hiện hoặc người nghi nhiễm thực hiện dưới sự giám sát của nhân viên y tế bằng ít nhất một trong các hình thức trực tiếp hoặc gián tiếp qua các phương tiện từ xa.
F1
Người tiếp xúc gần (F1) là một trong số các trường hợp sau:
- Người có tiếp xúc cơ thể trực tiếp (bắt tay, ôm, hôn, tiếp xúc trực tiếp dưới da, cơ thể...) với F0 trong thời kỳ lây truyền của F0.
- Người đeo khẩu trang có tiếp xúc, giao tiếp trong vòng 2 mét hoặc trong cùng không gian hẹp, kín và tối thiểu trong thời gian 15 phút với ca bệnh xác định (F0) khi đang trong thời kỳ lây truyền của F0.
- Người không đeo khẩu trang có tiếp xúc, giao tiếp gần trong vòng 2 mét hoặc ở trong cùng không gian hẹp, kín với F0 trong thời kỳ lây truyền của F0.
- Người trực tiếp chăm sóc, khám và điều trị ca bệnh xác định (F0) khi đang trong thời kỳ lây truyền của F0 mà không sử dụng đầy đủ các phương tiện phòng hộ cá nhân (PPE).
Theo Bộ Y tế, thời kỳ lây truyền của ca bệnh xác định (F0) được tính từ 2 ngày trước khi khởi phát (đối với ca bệnh xác định không có triệu chứng thì thời kỳ lây truyền được tính từ 2 ngày trước ngày được lấy mẫu có kết quả xét nghiệm dương tính) cho đến khi kết quả xét nghiệm âm tính hoặc giá trị CT>30 (CT - Cycle Threshold, là một giá trị xuất hiện trong các xét nghiệm RT-PCR, tiêu chuẩn vàng để phát hiện virus Sars-CoV-2)
Tiêu chí cách ly tại nhà
Đối với F0
- Hội đủ 2 tiêu chí lâm sàng
- Không triệu chứng hoặc triệu chứng lâm sàng ở mức độ nhẹ (không có suy hô hấp: Spo2 ≥ 96% khi thở khí trời, nhịp thở ≤ 20 lần/phút).
- Độ tuổi từ 1 đến dưới 50 tuổi, không có bệnh nền, không đang mang thai, không béo phì. Đối với những trường hợp không thỏa điều kiện này, vẫn có thể xem xét tại nhà nếu có bệnh nền ổn định, bảo đảm tiêm đủ 1 mũi hoặc sau 14 ngày kể từ ngày tiêm mũi vaccine phòng Covid-19 đầu tiên.
- Có khả năng tự chăm sóc: Người F0 có thể tự chăm sóc bản thân như: ăn uống, tắm rửa, giặt quần áo, vệ sinh...; biết cách đo thân nhiệt; có khả năng tự dùng thuốc theo đơn thuốc của bác sĩ; có khả năng liên lạc với nhân viên y tế để được theo dõi, giám sát và khi có tình trạng cấp cứu. Trường hợp F0 là trẻ em hoặc người không tự chăm sóc cá nhân được thì cần phải có người hỗ trợ chăm sóc.
- Trong gia đình không có người thuộc nhóm nguy cơ (người cao tuổi, có bệnh nền, béo phì, có thai...).
Đối với F1
Điều kiện để F1 được cách ly tại nhà là tiêm đủ 2 mũi vaccine phòng Covid-19, có thẻ xanh trên Sổ Sức khỏe điện tử hoặc Giấy chứng nhận tiêm đủ liều vaccine, do cơ quan có thẩm quyền cấp; liều cuối cùng đã được tiêm ít nhất 14 ngày và không quá 6 tháng.
Người từng là F0 khỏi bệnh trong vòng 6 tháng, có giấy ra viện hoặc giấy xác nhận khỏi Covid-19, cũng được cách ly tại nhà.
Tất cả F1 phải xét nghiệm hai lần bằng phương pháp PCR hoặc test nhanh kháng nguyên.
Số lần xét nghiệm
- Đối với F0
Xét nghiệm vào ngày thứ nhất và ngày thứ 10 bằng phương pháp Realtime RT-PCR hoặc xét nghiệm bằng kháng nguyên nhanh 2 lần liên tiếp âm tính (xét nghiệm lần 2 trong vòng 8 giờ kể từ khi có kết quả xét nghiệm lần 1, test nhanh do Bộ Y tế cấp phép).
- Đối với F1
Người đã tiêm đủ 2 mũi vaccine thực hiện xét nghiệm Sars-CoV-2 bằng phương pháp Realtime RT-PCR hoặc xét nghiệm bằng kháng nguyên nhanh 2 lần (lần một khi bắt đầu thực hiện cách ly,
lần hai vào ngày thứ 7).
Yêu cầu về cơ sở vật chất, trang thiết bị
Nhà ở: Có nhà ở riêng lẻ hoặc căn hộ trong khu tập thể, khu chung cư. Trong nhà có phòng cách ly khép kín, tách biệt với khu sinh hoạt gia đình.
Trước cửa nhà: Chủ nhà cần đặt biển cảnh báo nền đỏ, chữ vàng: "Địa điểm cách ly y tế phòng, chống dịch Covid-19", có thùng màu vàng có biểu tượng chất thải lây nhiễm có dán nhãn "Chất thải có nguy cơ chứa Sars-CoV-2" để đựng trang phục phòng hộ cá nhân của nhân viên y tế thải bỏ.
Trước cửa phòng cách ly: Bố trí bàn cách ly để cung cấp suất ăn riêng, nước uống và các nhu yếu phẩm khác cho người cách ly.
Trong phòng cách ly cần có:
- Thùng màu vàng, có nắp đậy, mở bằng đạp chân, túi lót màu vàng để đựng chất thải gồm: khẩu trang, khăn, giấy lau mũi miệng, có dán nhãn "Chất thải có nguy cơ chứa Sars-CoV-2". Thùng màu xanh, có nắp đậy, mở bằng đạp chân và có lót túi màu xanh để đựng chất thải sinh hoạt khác.
- Nhà vệ sinh, nhà tắm dùng riêng, có đủ dụng cụ vệ sinh cá nhân, xà phòng rửa tay,
nước sạch, dung dịch sát khuẩn tay chứa ít nhất 60% cồn.
- Có dụng cụ đo thân nhiệt cá nhân.
- Có máy giặt hoặc xô, chậu đựng quần áo để người cách ly tự giặt.
- Có chổi, cây lau nhà, giẻ lau, 2 xô và dung dịch khử khuẩn hoặc chất tẩy rửa thông
thường để người cách ly tự làm vệ sinh khử khuẩn phòng. Phòng cách ly phải được vệ sinh khử khuẩn hằng ngày.
- Không được dùng điều hòa trung tâm, có thể dùng điều hòa riêng; đảm bảo thông
thoáng khí, tốt nhất nên thường xuyên mở cửa sổ.
- Khuyến khích lắp camera để giám sát người cách ly.
- Phải trang bị đầy đủ phương tiện phòng hộ cá nhân phòng, chống lây nhiễm (khẩu trang y tế, găng tay y tế, giày, kính bảo hộ, quần, áo) để người nhà sử dụng khi bắt buộc phải tiếp xúc gần với người cách ly.
- Nghiêm cấm không được mang đồ dùng của người cách ly ra khỏi nhà.
Yêu cầu về vệ sinh khử khuẩn, quản lý chất thải
Vệ sinh khử khuẩn môi trường:
- Vệ sinh môi trường, khử khuẩn tối thiểu 2 lần/ngày tại các vị trí: sàn nhà, sàn khu vệ sinh và bề mặt thường xuyên tiếp xúc như: bàn, ghế, thành giường, tủ quần áo, tủ lạnh, tay nắm cửa, bồn cầu, lavabo, vòi nước...
- Phải làm sạch bề mặt, đồ dùng, vật dụng trước khi tiến hành khử khuẩn. Người chăm sóc trẻ phải được hướng dẫn thực hiện và đeo khẩu trang, găng tay khi thực hiện làm sạch, khử khuẩn bề mặt môi trường.
- Dung dịch làm sạch và khử trùng bằng chất tẩy rửa thông thường và cồn 70 độ. Thường xuyên dùng cồn 70 độ để lau các bề mặt và các thiệt bị điện, điện tử như: công tắc, đèn, điều khiển tivi, điện thoại... Trước khi lau, tắt nguồn điện.
Khử khuẩn quần áo, đồ dùng của người cách ly:
- Giặt riêng quần áo của người cách ly, tốt nhất giặt ngay trong phòng cách ly.
- Trước khi giặt phải ngâm đồ vải với xà phòng giặt trong tối thiểu 20 phút.
- Phơi quần áo tại nơi riêng, có nhiều ánh nắng.
Quản lý chất thải:
- Chất thải phát sinh từ phòng cách ly y tế tại nhà, nơi lưu trú: khẩu trang, khăn giấy, lau mũi miệng thải bỏ của người cách ly phải bỏ vào túi đựng chất thải, xịt cồn 70 độ để khử trùng và buộc chặt miệng túi, bỏ vào thùng đựng chất thải có lót túi, nắp đậy kín đặt trong phòng của người cách ly.
- Trong thời gian cách ly, nếu người cách ly xuất hiện triệu chứng nghi ngờ mắc Covid-19, phải khử trùng và xử lý môi trường theo hướng dẫn thu gom tất cả loại chất thải từ phòng cách ly của người mắc, nghi mắc Covid-19 để vận chuyển xử lý như với chất thải lây nhiễm.
- Hết thời gian cách ly, nếu người cách ly không xuất hiện triệu chứng nghi mắc Covid-19 hoặc có kết quả xét nghiệm âm tính với Sars-CoV-2 thì thu gom túi đựng chất thải và xử lý như chất thải thông thường.
Thực hiện
- Hàng ngày, người cách ly hạn chế ra khỏi phòng riêng; hạn chế tiếp xúc trực tiếp với người trong gia đình, nơi lưu trú cũng như những người khác; tự theo dõi sức khỏe; thực hiện các biện pháp vệ sinh cá nhân, đeo khẩu trang, thường xuyên rửa tay bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn khác.
- Người cách ly thực hiện khai báo hàng ngày trên ứng dụng về tình trạng sức khỏe và tuân thủ nội dung cam kết thực hiện cách ly tại nhà. Bên cạnh đó, người cách ly cần thông báo cho cán bộ y tế xã, phường, thị trấn được phân công phụ trách theo dõi 2 lần sáng - chiều về kết quả đo nhiệt độ cùng tình hình sức khỏe của bản thân.
- Không được tự động rời khỏi nhà, nơi lưu trú; thực hiện cam kết với chính quyền địa phương.
- Phải tuân thủ 5K; nếu có dấu hiệu bất thường về sức khỏe như: ho, sốt, khó thở, đau rát họng, mất vị giác... thì báo ngay cơ quan y tế.
Thời gian kết thúc cách ly y tế
Đối với F0
Đối với người bệnh Covid-19 không triệu chứng hoặc triệu chứng nhẹ đủ điều kiện cách ly, điều trị tại nhà theo quy định sẽ được dỡ bỏ cách ly, điều trị tại nhà khi:
- Thời gian cách ly, điều trị đủ 10 ngày; kết quả xét nghiệm kháng nguyên âm tính 2 lần với virus Sars-CoV-2 do nhân viên thực hiện hoặc người bệnh tự thực hiện dưới sự giám sát của nhân viên y tế bằng ít nhất một trong các hình thức trực tiếp hoặc gián tiếp qua các phương tiện từ xa (test nhanh do Bộ Y tế cấp phép).
- Trạm Y tế nơi quản lý người bệnh chịu trách nhiệm xác nhận khỏi bệnh cho người bệnh.
- Tự theo dõi sức khỏe 7 ngày tiếp theo tại nhà, vẫn nên hạn chế tiếp xúc với người xung quanh, nghiêm túc thực hiện thông điệp 5K.
Đối với F1
Người bệnh đã tiêm đủ 2 mũi vaccine phòng, chống Covid-19 được cách ly tại nhà hoặc nơi lưu trú 7 ngày. Thực hiện xét nghiệm nhanh kháng nguyên vào ngày thứ 7, nếu kết quả âm tính, kết thúc cách ly và tự theo dõi sức khỏe trong 7 ngày tiếp theo, nghiêm túc thực hiện thông điệp 5K.
Hà Nội cấp phát thuốc điều trị covid – 19 gồm có 3 túi thuốc như sau:
- Túi thuốc A: (gồm có thuốc hạ sốt Paracetamol, thuốc bổ sung vitamin), các túi thuốc này kèm theo hướng dẫn sử dụng được phát ngay cho người bệnh khi đủ điều kiện điều trị tại nhà và do trạm y tế cấp phát.
- Túi thuốc B: gồm có thuốc chống viêm Corticoid, thuốc chống đông chỉ được sử dụng trong các tình huống đặc biệt và phải được bác sĩ đánh giá và kê đơn cho bệnh nhân, sử dụng liều duy nhất trước khi chuyển người bệnh (sử dụng trong trường hợp người bệnh có dấu hiệu chuyển nặng)
- Túi thuốc C gồm các thuốc kháng virus: Molnupiravir, Favipiravir, đây là các thuốc chưa được Bộ Y tế cấp phép lưu hành, phân bổ theo chương trình của Bộ Y tế, sử dụng có kiểm soát, do đó để được sử dụng, người nhiễm COVID-19 phải được khám sàng lọc, đánh giá và có cam kết đồng ý tham gia chương trình, khi sử dụng thuốc kháng virus phải tuân thủ và chịu sự giám sát chặt chẽ của nhân viên y tế.
Chúc các em có nhiều sức khỏe và hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao!
ThS, BS Tạ Thị Thanh Phương - Giảng viên khoa Y Đại học Đại Nam
